Evet, “Nereden Geliyor? / Din” ile başlangıcını yaptığım serimin ikinci yazısı ile siz değerli okuyucularımızın karşısındayım. Biraz daha konuyu hafifletelim ve hayatımızda sıkça kullandığımız kelimelerin kökenlerini inceleyelim. Yavaştan ısınmak amacıyla bu sefer “hafta” üzerinden ilerleyelim diyorum. İşte artık dilimizden düşmez hale gelen ve bize zaman hakkında bilgi veren sözcüklerden bazları: Günler
HAFTA
İçeriğimizin Konuları;
Farsça “هفته” (hefte) ifadesinden dilimize geçen bu sözcük “yedili şey, yedi günlük süre” anlamına gelmektedir. Nereden türediği Türkçe olarak düşünüldüğünde bile rahatlıkla anlaşılan kelimemizin kökü “هفت” (heft) olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu da yine Farsçada yedi rakamına tekabül etmektedir.
Pazartesi
Haftanın başlangıcı, bir sendroma da adını veren gün. Kimimiz seviyor kimimiz iğrenecek derecede nefret ediyor. Peki ilk günümüz nereden geliyor? Neredeyse ortaokuldan edindiğimiz bir bilgiyi kullanarak bu günün aslında iki ayrı sözcükten oluştuğunu hatırlayalım. “Pazar” ve “ertesi” kelimeleri ünlü düşmesine uğrayarak günümüzdeki hâlini alıyor. Farsça “بازار” (bāzār) ifadesine Türkçe “ertesi” eki getirilerek ortaya çıkan tamlamanın asıl şaşırtıcı özelliği ise içerisinde barındırdığı tüm kelimelerin anlamlarını bir şekilde tahmin edebilmemiz ve günlük yaşamımızda dahi kullanabilmemiz.
“بازار” (bāzār), “çarşı, alışveriş edilen yer” mânâsında kullanılıyor Farsçada, Türkçeye de bu “pazar” şeklinde geçmiş. “Ertesi” kelimesine baktığımız vakit sabah, gün, hafta, ay, yıl gibi sözcüklerden önce “bir sonraki” anlamında zikrettiğimizi görüyoruz.
Salı
Garip bir biçimde, Arapçadan dilimize alınan bu sözcük aslında “üçüncü gün” demekmiş. Tatil günleri için Cuma ve cumartesi kabul edilince, salı günü yani “yevmü ѕāliѕ” sıra olarak üçte kalıyor. “Yevm” kelimesinin “gün”e denk geldiğini rahatlıkla “yevmiye” sözcüğünden çıkartabildiğimize göre geriye kalan üçle alâkalıdır, değil mi?
Çarşamba
Yine Farsçadan geçmiş bir gün ile karşınızdayız sayın okuyucular. “چهارشنبه” (çehār-şenbe) kelimesi Farsçada “dördüncü gün” anlamına geliyor çünkü İran’da cumartesi günü baz alınıyor ve “شنبه” (şenbe) den itibaren günler saymaya başlanıyor. Pazar bu hesapla “یکشنبه” (yek-şenbe) oluyor. Türkçedeki “çarşamba” yazımının ortalıklarda görünmesi ise benim ağzımı açık bıraktıracak cinsten. Neden mi? Osmanlıca imlada çehar-şenbe yazımı 20. yy’a dek korunmuş da ondan!
Perşembe
Tekrar Farsça ve tekrar tabii ki biz! “پنجشنبه” (penc-şenbe) kelimesi yine üstte bahsettiğimiz mantıkla “beşinci gün” anlamındadır.
Cuma
Haftanın günlerinden ikinci Arapça arka plana sahip olanı Cuma! “ﺟﻤﻌﻪ” (cum‘a) aslında aynı “cami” gibi #cm kökünden türeyen bir kelime. “Cem” ise “toplamak, toplayan, toplanma, bir araya getiren, topluluk” mânâlarında kullanılıyor.
Cumartesi
Yine “pazartesi” gibi melez tabirle yüzleşme vakti. Bu kelime de “Cuma” ve “ertesi” olmak üzere iki kelimeden oluşmuş.
Pazar
Zaten haftanın en başındaki günde kendisinin anlamını açıklamıştık. Diyebileceğimiz tek şey yine Farsça bir sözcük ile haşır neşir olduğumuzdur.
Etimolojiye ufak çapta, sizi sıkmadan değindiğim “Nereden Geliyor?” serimin “Hafta” alt başlığında da görüyoruz ki günlerimizin çoğu nihayetinde Farsçadan dilimize bulaşmış. Peki sizler sıkça kullandığımız bu kelimelerin kaçına hâkimdiniz? Yorumlarda yazarsanız sevinirim. Gelecek yazımda irdelememi istediğiniz bir konu varsa onu da belirtin lütfen. Okuduğunuz için teşekkür ederim 🙂
Kaynakça
Bu Yazıya Tepkin Ne Oldu ?
Beğendim
Efsane
Teşekkürler
İyiymiş
Hahaha !
İnanılmaz
İlginç
Hatalı
